UFUGAJI WA KUKU

NA ATHUMANI KIMISHA

UTANGULIZI

Kuku yupo katika kundi la ndege wanaofugwa na binadmu, katika kundi hili la ndege

wa kufugwa wapo pia bata, bata mzinga, bata bukini,

njiwa, na kanga. Njiwa, bata na

bata mzinga walianza kufugwa zaidi ya miaka 3,000 iliyopita nchini China. Kuku nao

yasemekana walianza kufugwa miaka hiyohiyo wakitolewa katika misitu ya ndege ya

Kiasia. Baaday ndege wakaanza kufugwa sehemu mabalimbali za bara la Marekani

na Ulaya wakiwa

fuga kwa njia ya kienyeji. Mnamo karne ya 16 kuku waliingia

Marekani wakitokea Ulaya na bata mzinga wakaingia Ulaya wakitokea Marekani.

Njia za kisasa za uanguaji wa mayai zilianza kutumika miaka ya 1870 lakini si kwa

hatua ya kibiashara katika nchi za Chi

na na Misiri ya zama hizo. Ufugaji wa ndege

kwa njia ya kisasa ulianza kutumika kuanzia karne ya 19 katika bara la Marekani na

Ulaya wakilenga katika uboreshaji wa nyama na mayai. Tafiti na mbinu mbalimbali

za ujengaji wa nyumba, ulishaji wa ndege, na uzal

ishaji wa kuku zilizoibuliwa

zilipelekea kukua kwa kasi kwa ufugaji wa ndege na hasa kuanzia miaka ya 1930.

Laikini ufugaji huu na ulaji wa ndege na mazao yake uliongezeka kwa kiasi kikubwa

zaidi wakati wa vita kuu ya pili ya dunia kulipotokea uhaba wa nya

ma ya ng'ombe na

nguruwe.

Nchini Tanzania haijulikani ni lini ufugaji wa ndege ulianza kufanyika, lakini huenda

ulianza mara baada ya kuanza kuwa na makazi kutohamahama na hasa wakati wa

utawala wa mkoloni. Kulingana na sensa ya mwaka 1994, idadi ya ndege

iliyokuwa

inafugwa wakati huo ilikuwa ni

29 685 220 na kati ya hawa kuku wa kienyeji

walikuwa

20 163 811 na wa kisasa walikuwa 521 411 (wa nyama

-

368, 933 na wa

mayai

-

152 478). Ndege wengine wakiwa bata na bata bukini

743 472, bata

mzinga

63 447, na kanga

37 942. Idadi hii imeongezeka sana kwa miaka ya karibuni

kulingana na watu wengi kuvutiwa na ufugaji wa kuku na ndege wengine kwasababu

ya faida zinazopatikana kwenye ufugaji wa ndege. Makadiro ya mwaka 2008

yalionyesha kuwa Tanzania ilikuwa na kuku milion

i 36 na kati ya hao asilimia 95 ni

kuku wa kienyeji, waliobaki ni wa kisasa.

FAIDA ZA UFUGAJI WA KUKU

Ukimtaja kuku katika maisha ya Mtanzania hakuna asiyemfahamu ama kwa

kumuona au kwa kumla na hivyo kufanya kuwa kitu muhimu sana katika maisha ya

kila si

ku. Asilimia kubwa ya Watanzania wanafuga kuku tena kuku wa kienyeji au

kwa jina jingine kuku wa kijijini kwa vile asilimia kubwa (80%) ya wafugaji wa kuku

wa kienyeji wapo vijijini. Kwa udogo wake, kuku amekuwa ndo mnyama rahisi wa

kuchinja kwa kitoweo ny

umbani, wajapo ndugu, jamaa na marafiki kutembelea

familia. Hivyo kuku hawa wanafugwa kwa malengo makuu mawili; kwa ajili ya

matumizi madogo madogo ya nyumbani na kwa ajili ya kuongeza kipato katika

familia. Kuku anafaida zifuatazo;

1. Kutumika kwa chakul

a na hivyo kupunguza tatizo la upatikanji wa protini katika

familia

2. Kusaidia kuongeza kipato katika jamii na kusaidia kutatua matatizo kwa haraka

zaidi maana uuzaji wake ni rahisi.

3. Kuku (jogoo) wamekuwa wakitumika tangu enzi kama saa ya familia wakat

i

wanapotaka kuamka usiku kwa shughuli mbalimbali

Kuku ni mkombozi wa watu wenye kipato cha chini na watu wengi wanapenda

kufuga kuku kwa sababu zifuatazo;

1. Watu wengi hasa mijini wanapenda kula nyama ya kuku na mayai hasa kuku wa

kienyeji

2. Uwekezaji w

a ufugaji wa kuku ni mdogo na hivyo kufanya watu wengei waweze

kufuga kuku

3. Upatikanaji wa chakula cha kuku ni rahisi

4. Kuku wanahitaji muda mfupi sana kukua na hivyo faida yake inaonekana mapema

5. Urahisi wa upatikanaji wa dawa na chanjo

5. Gharama za matunzo ni ndogo na hasa kuku wa kienyeji

KUANZA KUFUGA KUKU

Ufugaji wa kuku chinin Tanzania upo wa aina kuu mbili, ufugaji wa kuku wa kienyeji

na ufugaji wa kuku wa kisasa. Na kama tulivyokwisha kuona hapo juu ufugaji wa

kuku wa kienyeji nd

iyo wenye watu wengi zaidi na hii ni kutokana na ufugaji huo

kuwa rahisi na usio na gharama kubwa.

Kabla ya kuanza ufugaji wa kuku (aina yeyote ile) kuna mambo ya msingi ya

kuzingatia ili ufugaji wako uwe endelevu na wenye kukuletea manufaa makubwa na

faa

ida zilizoainishwa hapo juu. Mtu yeyote anayetaka kufuga kuku lazima awe na

dhamira ya dhati ya kutaka kufuga kuku maana kwa njia hii atawafuatilia kwa ukaribu

na kuwapa mahitaji ya msingi ili waweze kuzaa matunda yaliyotarajiwa. Anapaswa

akae chini na kup

anga kabla ya kuanza ufugaji wake, sehemu hii ya awali ya

muhimu na haipaswi kurukwa na tena anayetaka kufuga kuku

ni vema akapata

ushauri toka kwa wataalamu wa mifugo au wafugaji wengine wenye uzoefu.

Anatakiwa ajue ni aina gani ya ufugaji anataka kufany

a (wa kuku wa kienyeji au wa

kisasa), kuku wa nyama au wa mayai. Yote haya yatategemea na mahitaji ya eneo